Aan universiteiten (en in onderzoeksinstituten, laboratoria, bibliotheken, etc) 'wordt wetenschap bedreven'. Een dergelijke uitspraak wekt niet alleen de indruk dat alles wat aan universiteiten en onderzoeksinstituten gedaan wordt op één en dezelfde manier gekarakteriseerd kan worden, maar ook dat we min of meer weten wat het is dat natuurkunde en biologie, rechtsgeleerdheid en sociologie, theologie en filosofie met elkaar verbindt. Meestal redden we ons door te zeggen dat alle wetenschappen eigenlijk hetzelfde nastreven, namelijk, kennis van de werkelijkheid. Maar dat is lang niet altijd het geval. Wat kent een jurist? Wat een theoloog? En zelfs als we aannemen dat alle wetenschappen streven naar kennis, doen ze dat dan alle op dezelfde manier? Zijn ze alle even snel tevreden; of, met andere woorden, zijn de eisen die ze stellen aan kennis in alle gevallen dezelfde? Het is kortom niet vanzelfsprekend dat alle wetenschappen op dezelfde manier wetenschappelijk zijn. Maar er zijn tenminste twee kanttekeningen te maken. Ten eerste is dat gebrek aan vanzelfsprekendheid betrekkelijk nieuw: voor de zeventiende eeuw was men nog wel bereid om een onderscheid te maken tussen `wetenschappen' en `kunsten' (technieken), maar zag men alle theoretische kennis wel degelijk als één geheel. Ten tweede zijn er in het verleden geslaagde pogingen ondernomen om wetenschappen met elkaar te verbinden of tot elkaar te reduceren: de fysica en de chemie leveren een bijdrage aan de biologie, de neurologie aan de psychologie, etc. Kennelijk hebben we soms belang bij het idee dat alle wetenschappen één zijn; en soms juist bij het idee dat ze dat niet zijn. Dit probleem zal centraal staan in deze cursus en belicht worden vanuit zowel een historisch als een systematisch perspectief. Daarbij worden de verschillende wetenschappelijke tradities als uitgangspunt genomen: typisch `exacte' wetenschappen die, met behulp van de wiskunde en door middel van observatie en experiment een rationele reconstructie van de werkelijkheid proberen te geven (fysica, chemie, biologie, etc), sociale wetenschappen die een rationeel begrip van onszelf als handelende en maatschappelijke wezens trachten te ontwikkelen (sociologie, psychologie, etc), en wetenschappen die berusten op `interpretatie' (van een tekst of een materieel gegeven) zoals rechtsgeleerdheid, theologie, letterkunde, etc.
|