Talen in de wereld verschillen in de manier waarop ze de werkelijkheid door woorden opdelen. Die verschillen zijn belangrijk voor ons denken over de aard van ons taalvermogen en de wisselwerking met culturele en cognitieve factoren, en ze zijn relevant voor interculturele communicatie, vreemde-talenonderwijs en vooral voor vertalen.

Deze cursus biedt een grondige kennismaking met de belangrijkste hedendaagse benaderingen van die lexicaal-semantische taalverschillen, met onder andere semantische primitieven, woordvelden, de Sapir-Whorf-hypothese en conceptuele metaforen. Voor die kennismaking lezen we oorspronkelijke artikelen uit de afgelopen drie decennia en we gaan ook zelf kijken naar allerlei lexicale verschijnselen op het gebied van polysemie, metaforen en collocaties.

Verschillende manieren om gegevens over lexicaal-semantische taalvariatie te verzamelen zullen de revue passeren, maar de cursus zal vooral aandacht besteden aan het gebruik van corpora, waaronder ook parallelle corpora op basis van verschillende soorten vertalingen. In een computerpracticum zal de student ook zelf corpora gebruiken om taalverschillen en ‑overeenkomsten te bestuderen, allereerst om een beter zicht te krijgen op lexicale verschijnselen en taalcontrasten, maar ook op de manier waarop daarmee in vertalingen wordt omgegaan.

Doel:

Aan het eind van de cursus is de student in staat om verschijnselen en theorieën op het gebied van lexicale semantiek en taalvariatie beter te kunnen plaatsen, in het bijzonder in verband met vertalingen, en om in dit verband op een elementaire manier gebruik te maken van taalcorpora. De succesvolle student kan verschillende vormen van lexicale ambiguïteit herkennen, woordvelden analyseren in termen van semantic maps, eenvoudige componentiële analyses maken en beoordelen, metaforen ontleden vanuit het perspectief van de conceptual metaphor theory, verschillende soorten vaste verbindingen herkennen en benoemen, uitleggen wat linguïstisch relativisme inhoudt en cognitieve en stilistische effecten ervan noemen, verschillen in lidwoordgebruik tussen talen analyseren. Daarnaast kan de student op basis van eenvoudige onderzoeksvragen monolinguale en parallelle corpora doorzoeken (met software als Paraconc, corpusspecifieke zoekinterfaces of een combinatie van Word en Excel) en over de resultaten rapporteren.